Veelgestelde vragen

Een verklarende analyse geeft inzicht in de samenhang van de problemen, het ontstaan en het voortbestaan ervan en legt verbanden tussen deze factoren. Met behulp van een model maken komen we tot De Verklarende Analyse, deze bestaat uit 3 stappen; 1) samen informatie verzamelen en ordenen, 2) samenhang beschrijven en bespreken, 3) samen formuleren van doelen en kiezen van passende effectieve interventies. 
In de WO-variant van de training leren gedragswetenschappers hoe ze collega’s kunnen begeleiden in het werken met het gezin in stap 1 en 3, dan wel om dit zelf te doen. En om te komen tot een samenhang.
In de HBO-variant van de training wordt naast het invullen van het model samen met de cliënt, ook geoefend in het scherpstellen van de hulpvraag en het formuleren van doelen die voortkomen uit de samenhang. In de training is naast aandacht voor het model veel ruimte om te oefenen met het model.

Ja dat kan. Wanneer organisaties de Verklarende Analyse breed willen inzetten, kijken we graag wat de plannen voor implementatie en borging zijn. Neem contact op via opleidingen@accare.nl dan kijken we naar jullie wensen en wat mogelijk is.

Ja, we bieden intervisie aan onder begeleiding van een van de (hoofd)docenten. Je kunt je inschrijven op deze pagina: Intervisiebijeenkomst Verklarende Analyse.

Heb jij al veel kennis over en ervaring met het werken met de Verklarende Analyse, en ben je hier net zo enthousiast over als wij? We komen graag met je in contact! Stuur je korte CV en motivatie naar opleidingen@accare.nl dan nemen we contact met je op.

Je kunt alleen aanspraak maken op een bewijs van deelname en accreditatiepunten als je de gehele training gevolgd hebt. Je kunt de dagdelen alleen op de geplande data volgen. Wanneer jouw organisatie meerdere groepen training inkoopt, dan kun je in overleg dagdeel 3 en/of 4 bij de latere incompany-groep volgen, wanneer je dagdeel 1 of 2 gemist hebt kun je de training niet vervolgen.

Het doel van de Verklarende Analyse is: in het gesprek met de cliënt de factoren ophalen die van invloed zijn op de huidige hulpvraag zodat je samen met de cliënt kunt gaan begrijpen waarom de situatie van de cliënt is zoals die nu is (stap 1). Je gaat vervolgens samen met de cliënt en de betrokkenen ontdekken hoe de verschillende factoren op elkaar van invloed zijn en hoe de samenhang hiertussen is (stap 2). Om vanuit hier met de cliënt en de betrokkenen doelen op te stellen en hen ‘mee te nemen’ in het keuzeproces ten aanzien van passende interventies (stap 3). 
Hiervoor is kennis en kunde nodig van de professional. Kennis als het gaat om opvoeden van kinderen en de ontwikkeling van kinderen en systemen en kunde als het gaat om houding en gespreksvoering. 
Omdat het een proces is waarbij je streeft naar het komen tot een zo volledig mogelijke samenhang waarbij je alle factoren die van invloed zijn wil betrekken, is het van belang dat je gedurende dit proces zorgt voor intervisie en eventueel supervisie. De Verklarende Analyse maak je namelijk nooit alleen. In de eerste plaats natuurlijk samen met de cliënt en het systeem en daarnaast ook in afstemming met minimaal één andere geschoolde collega. 

Dat klopt en dat is ook de bedoeling. Het model is bedoeld als visueel hulpmiddel voor het gezin, waarbij in één oogopslag alles te overzien is. Je zult als professional daarnaast altijd je eigen informatie moeten opschrijven om voldoende input te hebben om de samenhang te kunnen beschrijven. En, het zal je ook niet lukken om alle informatie van het gezin in één keer te onthouden. Zij kennen hun eigen verhaal, jij niet.

Dit blijft een moeilijke vraag omdat het altijd maatwerk is, en een combinatie van het gezin dat je tegenover je hebt en de ervaring van de professional in het werken met de Verklarende Analyse. Hoe vaker je het doet, hoe handiger je erin wordt en dan kost het je minder tijd. Het opstellen van de VA gebeurt in samenwerking met de cliënt en het systeem. Het vloeit voort uit de gesprekken die je voert met de cliënt en het systeem vanuit een open, nieuwsgierige en onderzoekende houding. De opgehaalde informatie koppel je vervolgens aan je eigen opgedane vakkennis en aan de meest recente kennis vanuit de literatuur. Vanuit hier formuleer je een samenhang, waarin je uitlegt, verklaart, waarom de situatie zo is ontstaan en blijft bestaan. Gedurende dat proces toets je in intervisie met collega’s je eigen hypotheses en gedachten. De samenhang bespreek je dan met de cliënt en het systeem en vanuit hier stel je samen met de cliënt en het systeem doelen op en kies je, opnieuw op grond van de richtlijnen en de meest recente kennis die beschikbaar is, de passende interventies. Je zou het kunnen vergelijken met het proces dat je nu doorloopt van intake tot plan, het maken van de Verklarende Analyse neemt dit over. Wij gaan uit van 3 tot 5 gesprekken. Waarbij je de jeugdige spreekt en ook de ouders spreekt en de uitkomsten van je samenhang met hen bespreekt. Let wel hierin is niet de tijd opgenomen die je nodig hebt om al de informatie te rapporteren en te komen tot een samenhang. Voor het gehele proces gaan we uit van 8 tot 10 uur.

Je bespreekt de samenhang met het gezin en vraagt hen of jullie de kern te pakken hebben. Of dat er nog belangrijke zaken ontbreken en of ze op grond van deze samenhang tot doelen kunnen komen. Je samenhang zou antwoord moeten geven op de volgende vragen: Is te begrijpen waarom deze vraag/situatie/klachten zijn ontstaan? Is te begrijpen waarom het blijft voort bestaan? Is te begrijpen hoe de jeugdige omgaat met stress/spanning? Is te begrijpen hoe de jeugdige over zichzelf is gaan denken? Is te begrijpen welke positieve factoren voor de jeugdige helpend zijn? Is te begrijpen hoe de interactie binnen het gezin van invloed is op de vraag/situatie/klachten? Welke wetenschappelijke kennis is toegevoegd om de samenhang te begrijpen?

Nee hoor, dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Op grond van je samenhang kom je tot doelen. Afhankelijk daarvan kijk je wat nodig is. Het kan zijn dat je in de samenhang beschrijft dat de situatie passend is bij de leeftijd of de ontwikkeling van de jeugdige. In dat geval kun je kijken of ondersteuning vanuit het netwerk helpend kan zijn. 

Bij het maken van de Verklarende Analyse doen we geen losse risicotaxatie op veiligheid. Dit is een bewuste keuze. We gaan er van uit, dat als veiligheid een thema is dit tijdens het uitvragen van de verschillende onderwerpen uit de onderlegger, ter sprake komt tijdens de eerste stap bij het ophalen en ordenen van de informatie. Dit zou bijvoorbeeld aan de orde kunnen zijn bij hulpvraag, of bij klachten of bij reacties op stress of bij gedachten. 

Het is heel goed denkbaar dat het voor een gezin ingewikkeld kan zijn om hier iets over te vertellen. Gelukkig vragen we bij het maken van een Verklarende Analyse ook of belangrijke mensen uit de omgeving iets kunnen toevoegen of misschien zelf een vraag hebben.
Bij hulpvraag is er een vakje voor de omgeving (wie uit de omgeving heeft er een vraag?) en dit is ook aan de orde bij klachten (welke klachten worden door de omgeving ervaren?).

Bij de tweede stap, het beschrijven en bespreken van de samenhang zal de onveiligheid dan onderdeel zijn van de samenhang. Waarin uitgelegd wordt hoe te begrijpen is dat er onveiligheid is, wat maakt dat dit ontstaat en wat maakt dat dit blijft bestaan. Als er sprake is van acute onveiligheid moet je altijd eerst handelen, daarna ga je samen met het gezin nadenken over de Verklarende Analyse

We maken geen gebruik van de VEST criteria zoals gebruikt in het boek vakbekwaam redeneren omdat we denken dat dit minder goed aansluit bij ons gedachtengoed. Namelijk we wilden een minder theoretisch ingewikkeld concept, we willen gebruik maken van taal die aansluit bij het ‘gewone leven’. We zijn bezig om criteria te beschrijven die je kunt gebruiken bij het maken van de Verklarende Analyse.  

We vinden het ongelooflijk belangrijk dat er aandacht is voor positieve factoren. We vinden het belangrijk dat het interpreteren van negatieve of positieve factoren bij het gezin blijft. De meeste kopjes, met uitzondering van klachten, instandhoudende factoren en positieve punten zijn neutrale kopjes. Zo kan een introvert temperament op het ene moment heel prettig voor iemand zijn en misschien op een ander moment minder prettig. We zien dat meer als een gegeven.

Dat klopt helemaal. We kennen al heel lang de diagnostische cyclus van de Bruyn en anderen. En binnen de GGZ zijn we bekend met de Holistische Theorie. Theorieën die aan de basis liggen van de huidige modellen. Uit het onderzoek van Tempel en Vissenberg (2018) wordt duidelijk dat het model van de Bruyn in de praktijk vaak niet wordt toegepast. De uitwerking van ons model is een poging om aan te sluiten bij de wensen in de dagelijkse praktijk. 

Dat hopen we niet. Door alle aandacht lijkt het of het iets nieuws is, dat is niet het geval. We weten al heel lang dat je aan de start van een hulpverleningstraject eerst een analyse maakt om zo tot een goede afweging te komen van in te zetten interventies. Denk aan de diagnostische cyclus van de Bruyn e.a. of aan Handelingsgerichte diagnostiek van Pamijer. De laatste jaren hebben we door een aantal onderzoeken gezien dat we in de praktijk niet altijd gebruik maken van een vorm van analyse. Wij denken dat we gezinnen daarmee tekort doen. En vinden het onze professionele verantwoordelijkheid om samen met het gezin onderbouwd te komen tot een gezamenlijk plan.

Dat klopt en dat is ook een beetje onhandig. Zonder dat we dat van elkaar wisten werd er aan drie verschillende modellen gewerkt. Het goede nieuws is dat deze drie modellen, het Groningsmodel van Ellen Loykens, het 7-factoren model van bureau Peers, en de Verklarende Analyse van Tempel & Geesing uitgaan van een zelfde theoretisch kader en principes. 
De kern is dat al deze modellen informatie ophalen en ordenen, komen tot een beschrijving van de samenhang om vervolgens tot doelen en daarbij passende interventies te komen.
We gaan er ook allemaal vanuit dat je dit doet samen met de jeugdige en ouders. 

Er zijn verschillende initiatieven vanuit de overtuiging dat we op een andere manier willen samenwerken met gezinnen. En anders willen kijken naar de vraag die zij aan ons stellen. In al deze initiatieven staat het samenwerken met het gezin, de regie bij hen laten en gelijkwaardig samenwerken centraal. We ervaren dat het medisch model, de manier waarop we lange tijd hebben gekeken naar vragen van cliënten niet voldoende toereikend is. Nieuwe inzichten zoals die van de  Positieve Gezondheid maken dat we anders zijn gaan kijken naar vragen van cliënten. Er is niet langer alleen aandacht voor de klacht, maar ook voor de krachten en positieve factoren. 

Het ene model legt meer het accent op het analyseren van factoren die van invloed zijn op de situatie. En andere initiatieven leggen meer accent op het samen met een groep betrokkenen realiseren van zelfgekozen doelen door de cliënt. 

In de Richtlijn Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp wordt uitgegaan van een verklarende analyse.

En het NJI zegt er over: Hoe krijg ik een volledig beeld van wat er aan de hand is?

Er zijn twee onderzoeken waar we van weten:

• Marloes Jaspers van Praktikon en Angela Luteijn van de RUG doen onderzoek naar de verklarende analyse, je leest er over in dit artikel. Het vervolg nemen we mee in onze adviezen en aanbod van het borgen van de kennis van de training.
• In opdracht van ZonMw loopt het onderzoek Levenslopen samen verbeteren vanuit een consortium, waaraan het Verwey-Jonker Instituut, het Trimbos Instituut, de academische werkplaats GEZIeN van het AUMC en Bureau Anderzoek deelnemen. Eén van de deelonderzoeken binnen dit onderzoek richt zich op hoe de pilots vormgeven aan de Verklarende Analyse.