Ik weet hoe het is om vast te zitten in angst en paniek. Maar ik weet nu ook dat je eruit kunt komen

Angst is iets dat iedereen kent. Maar bij sommige jongeren neemt het extremere vormen aan: het beperkt hun leven en zorgt ervoor dat ze dingen vermijden die ze eigenlijk graag willen doen. In dat geval kan er sprake zijn van een angststoornis. Accare biedt voor jongeren met verschillende soorten angstklachten een speciaal traject aan: Intensieve Angstbehandeling (IAB). We spraken met voormalig cliënt Rebecca (20) en haar behandelaar Bertine, orthopedagoog bij Accare Zwolle.

Rebecca was pas 11 toen angst haar leven begon over te nemen. “Ik had elke dag paniekaanvallen. Soms meerdere. Ik was bang om flauw te vallen, bang om over te geven. Ik vermeed steeds meer plekken en activiteiten: het klaslokaal, drukke ruimtes, zelfs iets met vrienden doen deed ik niet meer. Ik bouwde daarnaast allerlei ‘veiligheidsmiddelen’ in, zoals altijd een flesje water bij me hebben. Ik dacht: als ik dat bij me heb, komt het goed. Uiteindelijk kwam ik bijna mijn kamer niet meer uit. Ik voelde me gevangen in mijn hoofd en in mijn gedachten.”
De angstklachten hadden grote gevolgen. Rebecca kon niet op school blijven en stapte over naar speciaal onderwijs. Op haar 14e kwam ze, via haar behandelaar bij Accare, in aanmerking voor de Intensieve Angstbehandeling (IAB). “Ik vond het spannend. Alleen al ergens naartoe gaan was lastig. Maar ik wist ook: dit moet ik doen.”

Orthopedagoog Bertine begeleidt jongeren tijdens het IAB-traject. “IAB is een groepsbehandeling van vijf dagen, van 10:00 tot 16:00 uur. We gaan intensief aan de slag met de angsten van jongeren. Niet door er eindeloos over te praten, maar door te doen. Door te oefenen met situaties die spannend zijn. In een kleine groep (meestal vier tot acht jongeren) werken we met cognitieve gedragstherapie. We onderzoeken de gedachten die angst aanwakkeren en gaan dan stapje voor stapje aan de slag met die rampgedachten (zoals doodgaan, uitgelachen worden, niet uit een ruimte kunnen). De behandeling is erop gericht vermijdingsgedrag te doorbreken. Daarbij kijken we naar de door angst ingegeven gedachten en onderzoeken we of deze eigenlijk wel kloppen. Nieuwe positieve ervaringen laten zien dat het ook anders kan. Dat helpt jongeren om vervolgens weer stappen in de goede richting te zetten.”
Volgens Bertine zit de kracht van IAB niet alleen in de combinatie van intensiteit en groepsverband. Ze vertelt: “De grootste kracht is het daadwerkelijke ‘doen’. Je bent vijf dagen lang elke dag bezig, écht aan het doen. Dat maakt het anders dan wekelijkse gesprekken. In een groep zie je dat je niet de enige bent. Jongeren herkennen elkaars angsten, moedigen elkaar aan en halen kracht uit elkaars successen.”

Dat herkent Rebecca meteen. “In het begin was ik vooral bang. Maar omdat je het samen doet, vergeet je soms bijna je eigen angst. Je zit minder in je hoofd. Op de eerste dag moest ik bijvoorbeeld een rondje om het gebouw lopen. De eerste keer met mijn waterfles, de tweede keer zonder. Dat was zó spannend. Maar ik herhaalde gedurende de wandeling de tips in mijn hoofd en... het lukte! Toen ik terugkwam moest ik huilen van opluchting en opgekropte spanning. Maar ik dacht ook: ik kan dit dus wél.”

De groep gaf haar steun én motivatie. “Als je ziet dat iemand anders iets durft wat jij nog spannend vindt, denk je sneller: dan probeer ik het ook.” Bertine vult aan: “We bouwen de ondersteuning gedurende die vijf dagen bewust af. Jongeren nemen zelf de regie. Dat is soms spannend, maar levert ook zoveel op.”

Tijdens de IAB geven jongeren aan het begin en einde van elke oefening een cijfer aan hun rampgedachten; een cijfer dat aangeeft hoe geloofwaardig zij die gedachten achten. Bertine licht toe: “Jongeren leren inzien dat wanneer je angst of spanning ervaart, je nog steeds in staat bent iets te doen." Wanneer dat doen vervolgens een succeservaring oplevert, zorgt dat er weer voor dat je minder spanning/angst gaat ervaren.” Rebecca: “Dat hielp enorm: ik gaf de geloofwaardigheid van mijn gedachten eerst een 9 en later een 5. Dat maakt je succes tastbaar. In het begin schreef ik dat soort dingen vaak toe aan anderen: ‘zij hebben me geholpen’. Maar uiteindelijk leerde ik: nee, ík heb dit gedaan.”
Na de IAB keert de jongere terug naar zijn of haar behandelaar. Er zijn nog twee terugkombijeenkomsten (boostersessies) en ook ouders en school worden zoveel mogelijk betrokken. Bertine: “We willen dat de vooruitgang ook daarna doorzet. Ouders leren hoe ze kunnen steunen, scholen krijgen handvatten, en de jongere weet: ik sta er niet alleen voor.”

Rebecca straalt als ze vertelt over hoe het nu met haar gaat. “Ik volg een opleiding, ga met vrienden op pad, en ben zelfs op vliegvakantie geweest. Angst heeft nu weinig betekenis meer in mijn leven. Ik dacht vroeger: dit blijft altijd bij mij. Maar dat hoeft dus helemaal niet zo te zijn. IAB was mijn weg naar herstel.”

IAB is bedoeld voor jongeren bij wie angst het dagelijks leven belemmert. “Ik zie jongeren die vastlopen in hun leven omdat angst hun dag en leven bepaalt. Jongeren die vastzitten in vermijdingsgedrag. Voor hen kan IAB uitkomst bieden. En ja, het is spannend, maar er valt zo veel te leren”, vertelt Bertine. “Ik gun het hen zo om deel te nemen aan zo’n traject!” Je kunt IAB starten aan het begin van je reguliere behandeling, maar ook als je al wat langer onderweg bent; dat wordt samen met de behandelaar bekeken. Accare biedt IAB op dit moment aan in Zwolle en Groningen.

Rebecca heeft tot slot nog één boodschap voor jongeren die momenteel kampen met angsten: “Ik weet hoe het is om vast te zitten in angst en paniek. Maar ik weet nu ook dat je eruit kunt komen. Als ik dat kan, dan geloof ik echt dat jij het ook kunt.”